آرزوی بزرگ، مانع بندگی

قرائت[1] آیات مبارکه سوره هود(84-86)

  أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ    

   وَ إِلَى مَدْیَنَ أَخَاهُمْ شُعَیْباً قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ وَ لاَ تَنْقُصُوا الْمِکْیَالَ وَ الْمِیزَانَ إِنِّی أَرَاکُمْ بِخَیْرٍ وَ إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمْ عَذَابَ یَوْمٍ مُحِیطٍ * وَ یَا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِکْیَالَ وَ الْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ وَ لاَ تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ وَ لاَ تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ * بَقِیَّةُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ وَ مَا أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفِیظٍ *

موضوع بحث : آرزوی بزرگ، مانع بندگی                    

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین و هو خیرُموفق و معین؛ ثم الصلاة و السلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین، حبیب إله العالمین، أبی­‌القاسم محمد صلی الله علیه و علی أهل بیته الطاهرین المعصومین، من الآن إلی قیام یوم الدین؛ سیّما بقیة الله فی الأرضین.

 قال علی علیه الصلاة والسلام: «أَلَا إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیْکُمْ خَلَّتَانِ‏ اتِّبَاعُ الْهَوَى وَ طُولُ‏ الْأَمَلِ‏ أَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَیَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ‏ الْأَمَلِ‏ فَیُنْسِی الْآخِرَةَ»[2].

تجربه‌­ها، سرمنشأ آرزوها

آدم در اثر پیشرفت در عمر و تجربه کردن و بهره‌­مند شدن از اشیاء اطرافش به یک چیزهایی علاقه‌مند می­‌شود و از اشیاء خوشش می­‌آید، بعضی شیرین است؛ بعضی خوشمزه است؛ بوی خوبی دارد. این‌ها در زندگی پیش می‌­آید. هم پیش می­‌آید و انسان استفاده می­‌کند و هم جزء تجربیات انسان می­‌شود. درون فهرست ذهنش این را می‌­نویسد که فلان غذا خیلی خوشمزه است،‌ فلان مایع خیلی خوشمزه است، این شیرین است آن ترش است این‌ها در فهرست ذخائر ذهن بایگانی می‌­شود و آدم می­‌فهمد کدام درشت‌­تر است کدام ریز­تر است، این‌ها که مشخص ­شد. آدم می‌­رود دنبال آن درشت‌ها که خیلی خیلی خوشمزه است و فوائدش زیاد است، علاقه پیدا می­‌کند. انسان سرش نمی­‌شود این رواست، یا نارواست،‌ این ضرر هم دارد یا صرفاً منفعت است، در این فکرها نیست چون ذائقه خوشش می­‌آید، عقل هم طرفش می­‌رود، انسان کم‌کم که در زندگی بدن انسان رشد می‌­کند و نیازش بیشتر می­‌شود آن فهرست خودنمایی می­‌کند، چه بخوریم؟ آن را، چه بپوشیم؟ این را، درشت‌ها آنجا رژه می­‌روند، خب آدم دلش می‌­خواهد، دلش می­‌خواهد یعنی هوای نفس، فعلاً دلش می­‌خواهد، از این‌ها که دلش می­‌خواهد بعضی­‌هایش را خدا تحریم کرده است، آدم دلش می­‌خواهد اما خدا گفته نباید بخوری، اینجا امتحان ما با خداست، ‌نفس تجربه کرده است که این مورد خیلی خوشمزه و شیرین است، پست، ریاست و امثال این‌هاست. اما بعضی‌­هایش را خدا گفته که نه حرام است.   

مخالفت با هوای نفس، ابتدای بندگی

 ما باید از این بعض که دلمان می­‌خواهد صرف نظر کنیم. اگر توانستیم صرف نظر کنیم و از آن حلال‌ها استفاده کنیم کار خیلی اصلاح می‌­شود و مشکل پیش نمی‌­آید. اگر نتوانستیم و او بر ما غلبه کرد، ما در برابر او ضعیف و ضعیف‌­تر خواهیم شد، به طوری که از هیچ حرامی نمی‌توانیم صرف نظر کنیم. می­‌گوییم دلم می­‌خواهد اما نمی‌­توانم؛ بنابراین از اول که انسان مکلف شد از آن چیزهایی که حرام شده صرف نظر کند کار آسان­تر است. اگر مدتی صرف نظر نکرد مشکل ریشه­‌دار می­‌شود قوی­‌تر می‌­شود و دیگر انسان نمی­‌تواند ترکش کند گرفتار درشت‌ترهایش هم می‌­شود، ‌لذا حضرت علیه السلام فرمودند که دو چیز است که خیلی من می­‌ترسم از اینکه شما دچار آن دو چیز بشوید، یکی به دنبال خواسته­‌های نفس رفتن، آدم هر چه دلش می­‌خواهد لباس خوب، غذای خوب، خانه خوب، زن خوب، آن خوب‌هایی که آدم دلش می­‌خواهد، در این خوب‌ها گاهی حرام هم هست دیگر، اگر نتوانیم از حرام بگذریم نگذشتن در انسان قوی‌تر می‌شود، بعد دیگر انسان عاجز می‌­شود و از دم حرام و حلال را درو می­‌کند جلو می­‌رود، لذا مظنه ترس است، هم دنیا را خراب می­‌کند و هم آخرت را، و هم صفات بد در انسان تولید می­‌کند و هم گرفتاری عقوبت در آخرت را. حضرت علیه السلام فرمودند من از این دو تا خیلی می­‌ترسم، مردم گرفتار این دو تا هستند. یکی متابعت هوی، لذا خدای متعال هم بحثش را در قرآن آورده است «وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى، فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوَى»[3]، اگر از هوای حرام خودداری کردیم بهشت جایگاه ما خواهد بود. این قدر مسأله مهم است. غالباً افراد نمی­‌توانند، چون عادت محکم شده است فشار زیاد می‌­آید آدم نمی‌­تواند و گرفتار می‌­شود روز به روز هم فشار سنگین‌تر می‌­شود تا اینکه آدم از کار می­‌افتد.

آرزوهای بزرگ، نابود کننده ایمان

یکی هم طول امل است، آدم برود کوه‌های اطراف قم را بخرد به امید اینکه دویست سال دیگر قیمت پیدا می­‌کند، حالا می­‌گویند مثلاً متری یک شاهی دویست سال دیگر می­‌شود متری صد تومان، چقدر پول می‌­شود!؟ حساب‌های این جوری، فردا می‌فتد می‌­میرد در حالی که عمرش تلف شده و زمین‌ها به قیمت نرسیده است؛ لذا خطرناک است، اگر انسان می­‌خواهد سالم زندگی کند هم از هوای حرام باید اجتناب کند و هم از آرزوهای دور و درازی که در عمر ما نمی‌­گنجد اجتناب کنند و الّا یکی دو تا نیست، هر وقت آدم خلوت پیدا کرد به فکر می‌­رود که خانه بخرم شصت سال دیگر آن­جوری می­‌شود، آن کار را بکنم پنجاه سال دیگر این­جوری می­‌شود، هیچ چیز از آن در نمی‌­آید، خسته می‌­شود؛ بنابراین این دو مورد مظنّه ترس امیرالمؤمنین صلوات الله و سلامه علیه است، این هم راه علاجش شروع کردن از حالاست که هنوز عادت‌ها مستحکم نشده است و آدم راحت‌­تر می­‌تواند گذشت کند، اما وقتی ریشه پیدا کرد سخت است و نمی‌­شود. نوع مردم چون عادت کرده‌­اند، آن عادت محکم شده است، ریشه پیدا کرده است. از حرام نمی­‌توانند گذشت کنند؛ بنابراین حضرت علیه السلام به عنوان مسئول امت می‌­ترسیدند، ما هم باید به عنوان کسی که مرتکب می‌­شود بترسیم، اگر ما مرتکب شدیم باید بترسیم خطرناک است، عمر تلف می‌­شود و خیلی از وظایف از بین می‌رود، به جای اینکه ما به وظایف بپردازیم می‌­رویم در خط آروزهای دور و دراز،‌ نقشه می‌­کشیم هیچ چیز هم از آن در نمی‌­آید. هوا پرستی هم آدم را گرفتار ارتکاب حرام می­‌کند، ارتکاب حرام هم اسباب روسیاهی دنیا و آخرت خواهد بود. تا دیر نشده باید شروع کنیم، از حرام گذشت کنیم، آن وقت گذشت برایمان آسان می‌­شود، تمرین که شد برایمان آسان می‌­شود و دیگر هم آرزوهای دور و دراز نداریم، چون عمرهایمان کوتاه است، زمان زیادی را نمی­‌توانیم به آرزوها اختصاص بدهیم، آرزوی کم، عیب ندارد مشکلی نیست اما زیاد نه، مشکلات زیادی به بار می‌­آرود، عمر تلف می‌­شود. اگر این دو تا را ما توانستیم به توفیق الهی ان شاء الله مرتب کنیم، خیلی از مشکلاتی که موجب ترس و هراس امروز و فرداست از بین خواهد رفت. امیدواریم پروردگار متعال توفیق مرحمت کند بتوانیم این دو سه جمله را از امیرالمؤمنین صلوات الله و سلامه علیه یاد بگیریم و ایشان را خوشحال کنیم. ان شاء الله که ما گوش به حرف داده­‌ایم و این دو تا را هم نداریم، نثار ارواح طیبه خاتم انبیاء و حضرات معصومین علیهم السلام مخصوصاً امیرالمؤمنین علیه الصلاة والسلام و همه شهدای خط تشیّع و امام شهدا سه صلوات ختم کنید.

اللهم صل علی محمد و آل محمد

متن­ درس اخلاق عالم ربانی حضرت آیت الله خوشوقت تهرانی اعلی الله مقامه

مدرسه علمیه حضرت صاحب الأمر عجل الله فرجه 22/02/1390