سپاسگزاری از پروردگار متعال

قرائت[1] آیات مبارکه سوره إسراء (36- 39)    

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

وَ لاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً * وَ لاَ تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّکَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولاً * کُلُّ ذلِکَ کَانَ سَیِّئُهُ عِنْدَ رَبِّکَ مَکْرُوهاً * ذلِکَ مِمَّا أَوْحَى إِلَیْکَ رَبُّکَ مِنَ الْحِکْمَةِ وَ لاَ تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتُلْقَى فِی جَهَنَّمَ مَلُوماً مَدْحُوراً *      

موضوع بحث : سپاسگزاری از پروردگار متعال

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین و هو خیرُموفق و معین؛ ثم الصلاة و السلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین، حبیب إله العالمین، أبی‌القاسم محمد صلی الله علیه و علی أهل بیته الطاهرین المعصومین، من الآن إلی قیام یوم الدین؛ سیّما بقیة الله فی الأرضین.

خداوند سپاسگزار بنده مطیع

یکی از اسما بزرگ پروردگار متعال شَکُور است[2]. خدا مثل آدم‌ها نیست اگر کسی از بنده‌های محتاج و نیازمند کاری را که خدای متعال گفته، انجام داد، خدا از او سپاسگزاری می‌کند. اما خدا هر کار خیری که برای ما می‌کند؛ ما هیچ سپاسگزاری نمی‌کنیم، در حالی که خدا به عکس ما است. بندهِ محتاج اگر یک بار گوش به حرف خدا بدهد خدا همین یک بار را تشکر می‌کند، آن را می‌بیند و نادیده نمی‌گیرد.

اطاعت فرمان خدا مهم‌ترین مسأله پس از ذات پروردگار

در اسلام محور و موضوع کل کائنات ذات اقدس پروردگار متعال است. اگر او نبود نه هیچ موجودی بود و نه اسلام بود. بعد از موضوعیت و محوریت ذات مقدس پروردگار متعال مهم‌ترین مسأله، مسأله اطاعت فرمان و بندگی خداست. تمام حرف‌های دین بعد از پروردگار متعال از جمله رسالت نبی معظّم شاخه‌ای است از کلّی إطاعتِ‌فرمان و بندگی در برابر فرمان خدا. بعد از پذیرفتن خدا، خدا فرموده است: «آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ»[3]. خدا اطاعت فرمان می‌خواهد. مسأله ولایت جزء اطاعت فرمان است مسأله فروع و اصول، همه‌اش جزء اطاعت فرمان است. بعد از پذیرفتن این که عالم خلقت دارای محوری به نام خدا است سپس مهمترین مسأله اطاعت فرمان خداست.

عید قربان جشن پیروزی حضرت ابراهیم علیه السلام در بندگی خدا

به مناسبت ایام عید قربان مناسب‌تر آن است که بگوییم عید قربان یکی از مصادیق بسیار، بسیار بزرگِ اطاعت فرمان­ پروردگار متعال است. خدا جشن جهانی گرفته است که بنده‌ای به نام ابراهیم دارم. دستورالعمل‌هایی بسیار خطرناک به او داده‌ام و او نه نگفت، بلکه گفت چشم و انجام داد. خداوند این را جشن می‌گیرد، که به ما یاد بدهد آن چیزی که من از شما می‌خواهم اطاعت فرمان است چیز دیگری نمی‌خواهم. انبیا را به گونه‌ای تربیت کردم که جز اطاعت فرمان کاری نمی‌کنند. فکرِسبک و سنگین، سخت و آسان بودن فرمان در نظرشان مطرح نیست.

ابراهیم خلیل یک نفر بود، یک فرد تنها و ضعیف امّا همه بت‌پرست بودند. خدا به ایشان دستور داد که باید بروی با بت ­و بت­‌پرستی مبارزه کنی، حالا شاه و همه رعیت‌هایش یک طرف بودند و ابراهیم هم یک طرف بود. عقل‌بشری می‌گوید که نه، این فرمان درست نیست، چون من یک نفر هستم و از پَسِ این همه آدم چطور بَر بیایم. معمولاً عقل آدم‌های ضعیفُ الایمان این حکم را می‌کند اما ابراهیم این حرف را نزد. گفت چون خدا گفته لابّد تا آخر آن قضیّه را اطلاع دارد. در نتیجه از من إطاعت‌فرمان است و از او فرمان دادن، لذا جلو رفت. نه ترسید و نه عذر آورد؛ رفت تا نقطه‌ای که او را در آتش بیندازند. از کسی هم کمک نخواست گفت که خدا خودش گفته است، من هم انجام داده‌ام اگر تا این جا راضی است من هم می‌روم و اگر راضی نیست خودش نجات می‌دهد. دیدیم لحظه‌ای آخر نجاتش داد.

یا این که در فرمان دیگری خدا گفت که خودت باید سر پِسَرت را بِبُرّی! کسی تا به حال این کار را نکرده است ولی به ابراهیم وحی شد و باور کرد که حکم خداست و خودش را آماده کرد و پسرش اسماعیل را سوار بر الاغ کرد رفتند به منی، او را خوابانید که جِدّی سرش را بِبُرّد[4]. پدر، یگانه فرزندش را که خدا در آخر عمر به او داده است با دست خودش به قربانگاه برد و برای این اطاعت فرمان آماده شد. این اطاعت فرمان مثل اطاعت فرمانِ ماها که باید صبح دو رکعت نماز بخوانیم و ظهر چهار رکعت نیست بلکه این اطاعت فرمان با تمام هستی او مساوی است و چون حضرت ابراهیم نه نگفت و گفت چَشم، خدا برای او جشن گرفت.

سپاسگزاری خدا در برابر اطاعت فرمان حضرت ابراهیم علیه السلام

خدا هم کارهای ممتازی را به او داد؛ مثل این که کعبه را به دست او ساخت که تا امروز مقام ابراهیم یکی از مناسک حج است و همه باید دو رکعت نماز در آن جا به یاد إبراهیم‌خلیل که آنجا می‌ایستاد و کعبه را با پسرش اسماعیل می‌ساخت بخوانند یا این که ما باید در روز منی در مناسک حج قربانی کنیم به یاد همان قربانی إبراهیم‌خلیل که یادمان نرود بهترین خدمت در پیشگاه پروردگار متعال اطاعت فرمان ما در مقابل فرمانِ اوست. این از همه بهتر است. دیدیم ابراهیم این کار را کرد و خدا  کاری کرد که 4000 سال از عمر این ماجرا می‌گذرد اما هنوز زنده است. هر سال به یاد او حاجی‌ها چندین هزار قربانی می‌کنند. کعبه را هم که ساخته‌اند مرتّب طواف می‌کنند ابراهیم در آنجا زنده است و سپس پروردگار متعال مهم‌تر از همه از نسل همین ابراهیم، پیغمبرأکرم و حضرات معصومین علیهم السلام را به دنیا آورد که این مسأله نصیب هیچ کسی نشده است. خدا می‌گوید این روز را من جشن می‌گیرم به خاطر این که بفهمید مسأله اطاعت فرمان در پیشگاه من چه منزلت و موقعیتی دارد و فقط با دو رکعت نماز خواندن مسأله حل نمی‌شود باید مطیع فرمان باشی.

درس خواندن طلاب همراه با اطاعت فرمان خدا

از همه چیز مهم‌تر إطاعت‌فرمان است منتهی در نزد ما طلبه‌ها گاهی درس خواندن مهم‌تر از این است لذا حاضریم به اطاعت فرمان لطمه بزنیم ولی به درس لطمه نخورد یک همچنین حالتی هم هست این برنامه‌ها برای بیدار کردن ما است. وزن هر کدام برای ما چقدر است؟ اطاعت فرمان و درس خواندن. درس خواندن هم یکی از شاخه‌های اطاعت فرمان است، یا واجب کفایی است یا واجب عینی است؛ هر دو مطلوب است. طبق دستور خدا باید عدّه­ای بروند یاد بگیرند خودشان عمل کند و به دیگران هم یاد بدهند چون مردم نمی‌توانند هم کاسبی کنند و هم یاد بگیرند. صبح تا عصر می‌رود بنّایی می­کند و سپس به خانه‌اش می‌آید، عدّه‌ای هم باید بروند یاد بگیرند که به آن‌ ها هم یاد بدهند. یاد بدهند که خدا این را گفته است و شما باید گوش بدهی، درس بندگی بدهند البته بعد از آن که خودشان بنده باشند، بندگی بکنند، به دیگران هم با زبان و با بندگی خودشان یاد بدهند که شما هم یاد بگیرید و این کار را هم بکنید. باید نماز بخوانید، باید دروغ نگویید، باید ظلم نکنید، باید تمام فرامین پروردگار متعال را مو به مو اجرا کنید، همان‌ گونه که انبیا عظام این کار را کردند مخصوصاً ابراهیم خلیل بزرگ‌ترین و مشکل‌ترین فرمان را اطاعت کرد.

دعای بنده مطیع مستجاب است

خدا هم در مقابل سپاسگزاری کرد و تا امروز اسم او را بر سر زبان‌ ها به تجلیل و تعظیم واداشته است و در قرآن کریم سوره­ای به نام ابراهیم نازل شده است خدا قصّه­ های زندگی او را در چند سوره نقل کرده است و زنده نگه داشته است و تا زمانی که قرآن هست ابراهیم خلیل با کارهایی که انجام داد در قرآن کریم تجلیل می‌شود. بعد هم خاتم انبیاء صلی الله علیه و آله فرمودند: «أَنِّی دَعْوَةُ إِبْرَاهِیمَ»[5]. ابراهیم وقتی همسر و بچه‌­اش را در بیابان بی‌آب و علف گذاشت و آمد گفت خدایا در آن جا هیچ شرائط زندگی نیست، نه آدم دارد، نه غذا دارد، هیچ چیزی ندارد خودت یک کاری بکن مردم بیایند و بعد هم یک نفر را بفرست که تربیت‌شان کند «وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ»^[6]. خاتم انبیاء صلی الله علیه و آله فرمودند: که من همان دعایی هستم که خدا برای ابراهیم مستجاب کرده است. به عنوان رسول برای آدم‌های اینجا مبعوث شده‌ام.

بنابراین بندگی این قدر مقامش بزرگ و ارجمند است که خدا یک جشن جهانی گرفته است برای همه مسلمان‌‌ها که روز عید قربان به احترام گذشت حضرت ابراهیم و اطاعت فرمان سنگین او، همه باید گوسفند قربانی کنند به خصوص در منی برای حجّاج واجب شرعی است که هر کدام یکی یا دو تا گوسفند با شرائط مختلف به یاد این که خدا گفت سر اسماعیل را ببر و این هم حاضر شد بعد خود خدا جلویش را گرفت و گفت به جای اسماعیل یک گوسفند سر ببر. این کار تا روزی که کعبه هست ادامه دارد و مردم مکلّفند بروند انجام دهند، تا آن جا این بزرگداشت و تجلیل سر پا است همه مردم باید بیایند و به خاطر گذشت ابراهیم خلیل و اطاعت فرمان بسیار بسیار سنگین او این کار را انجام دهند؛ یعنی مردم باید بفهمند که اطاعت فرمان این قدر مهم است که ابراهیم خلیل با این همه مشکلات حاضر شد انجام دهد بعد خدای متعال از او این قدر تجلیل کرده است.

 لزوم سبک نشمردن مسأله اطاعت فرمان

ما هم باید به طرف تحقق بخشیدن اطاعت فرمان در خودمان در برابر فرمان خدا برویم. این را سبک نگیریم اگر کوچک بگیریم زمین می‌­ماند باید در درجه اُولی برای آن احترام و اهمیت قائل بشویم تا بتوانیم موفق بشویم و الّا اگر آن را کم بگیریم خطر پیش می‌آید، این درس بزرگی از عید قربان و مناسک حج و سوره­‌هایی است که در قرآن راجع به ابراهیم حرف زده است خداوند این ‌ها را گفته است که ما هم دنبالش برویم، گوش به حرف بدهیم و لو مشکل باشد امّا هیچ وقت مال ما به مشکلی آن ‌ها نخواهد بود. خدا توان ما را می‌داند که چقدر است، توان ما کم است، لذا سنگین نگرفته است؛ ولی همین سبک را ما حاضر نیستیم گوش دهیم؛ لذا اغلب ما در انجام وظائف محوله سستی می‌کنیم پاره‌ای را انجام می‌دهیم پاره‌ای را انجام نمی‌دهیم، این هشدار به ماست بیان اهمیت مسأله است که ما هم آن را محکم بگیریم. اطاعت فرمان خدا بزرگ‌ترین وظیفه ما از سن بلوغ تا آخر عمر است. همان‌گونه که انبیاء عظام علیهم السلام را خداوند متعال این‌گونه تربیت کرد و هر چه می‌گفت می‌گفتند چشم.

حضرت موسی بنده­‌ی مطیع

حضرت موسی هم همین‌طور بود او یک چوپان بود، هیچ چیز نداشت، در بیابان گوسفند می‌چراند. خداوند به او گفت که باید بروی با فرعون مبارزه کنی. حال فرعون چه کسی است؟ یک کسی است که مدّعی خدایی است و همه نیز قبول کرده‌اند که او خداست، ارتش هم دارد، پول هم دارد، زر و زور دارد و همه چیز هم آماده است؛ خوب من چگونه بروم با او بجنگم؟ موسی عقل را پیش نکشید و چیزی نگفت. گفت که علم خدا بالاتر از عقل ما است لابد او می‌داند. موسی هم هیچ چیز نگفت خداوند گفت همین چوب چوپانی تو کافی است، یکی از معجزات همین شد. رفت و بالاخره چون مطیع فرمان خدا بود قدرت خدا و علم خدا همراه او رفت. رفت یعنی چه؟ یعنی پدر فرعون را درآورد نه خود موسی بلکه آن که همراه موسی بود.

سیره انبیاء راه پیش روی طلاب  

ما هم باید این جوری ایمان داشته باشیم وقتی خدا می‌گوید؛ برو درس بخوان خودت هم عمل کن و بعد به دیگران بگو، باید این جوری برویم. نگوییم نمی‌روم چون پولش کم است، آب و هوایش خراب است، این حرف‌‌ها را بزنیم کار خراب می‌شود. همه این‌‌ها یک علامت منفی است و آن این که ما هنوز قبول نداریم که فرمان، فرمانِ خدا است اگر بپذیریم که فرمان خدا است دیگر از این صحبت‌ها نمی‌کنیم، همان‌ طور که همه انبیا هیچ چیز نگفتند. وقتی خدا به ابراهیم گفت بت‌ها را بشکن! این حرف‌‌ها را نزد. با این که چون بشر است جایش بود این حرف‌‌ها را بزند و بگوید من ضعیف هستم و یک تنه نمی‌توانم، ولی نگفت چون باور داشت که خدا خداست حرف که می‌زند تا آن آخرش را می‌بیند؛ لذا هیچ چیز نگفت. ما هم باید این جوری باشیم و الّا کار پیش نمی‌رود و به دست ما اسلام خراب می‌شود، به دست خود ما.

خراب شدن اسلام به این نیست که آدم کلنگ بردارد و آن را خراب کند من یک حکم را زیر پا می‌گذارم آن هم یک حکم دیگر را، همین­جوری اسلام خراب می‌شود. اگر ما سخت و محکم خودمان پا روی احکام نگذاریم مردم هم از ما یاد می‌گیرند. اهمیت اطاعت فرمان را از ما باید یاد بگیرند از جنّ­ها که یاد نمی‌گیرند ما هم اگر گرفتار این مسائل باشیم آن ‌وقت چطور می‌شود؟ خودمان یک فرد خطرناک برای اسلام می‌شویم. می‌گوییم ولی عملاً پا روی آن می‌گذاریم امیدواریم خدای متعال به همه ما توفیق مرحمت کند نه تنها پا روی احکام خدا نگذاریم بلکه اطاعت فرمان خدا سر لوحه برنامه زندگی ما باشد ان شاء الله.

نثار ارواح طیّبه همه ­انبیاء عظام علیهم السلام که منادیان اطاعت فرمان پروردگار بودند هم با زبان هم با عمل و خاصه خاتم انبیاء صلوات الله و سلامُهُ علیه و همه حضرات معصومین علیهم الصلاة و السلام و شهدای خط تشیع و امام شهدا سه صلوات ختم کنید.

 اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.

درس اخلاق حضرت آیت الله خوشوقت تهرانی (اعلی الله مقامه)

مدرسه علمیه حضرت صاحب الأمر عجل الله فرجه 27/08/1389