درس اخلاق
شرح زیارت جامعه کبیره(قسمت دوم)
بسم الله الرحمن الرحیم
به مناسبت میلاد مسعود امیرالمؤمنین - علیه الصلاة و السلام - و اینکه ایشان اولین امامی است که مسأله ولایت را متوجه امت کرد و بر همه پذیرفتن ولایت ایشان، فرماندهی ایشان، مفترض الطاعه بودن ایشان، واجب و لازم شد؛ از این جهت یکی از زیارت‌هایی که امام هادی؛ امام دهم ما - صلوات الله و سلامه علیه - انشاء فرمودند درباره ولایت ائمه معصومین - علیهم الصلاة و السلام - که جامع همه کمالات این کلمه ولایت است، این زیارت را مطرح می‌کنیم انشاءالله.
جمله اول فرمودند در مقام زیارتِ هر یک از حضرات معصومین این را بگویید: «السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّة».[1]
لذا اولین جمله و امتیاز را از اینجا شروع کرد امام هادی که این‌ها وابستگان به بیت نبوت هستند، دیگران اینجور نیستند بله. نه خلفای بنی امیه، نه خلفای بنی عباس، نه علمایی که آن‌ها برای مردم تعیین کرده‌اند، نه ائمه چهارگانه‌ای که آن‌ها برای آن‌ها درست کردند، هیچکدام این‌ها ارتباط و الصاقی به بیت نبوت ندارند، این منحصراً مال ماست.
«وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ» این‌ها مربوط به جایی هستند که پروردگار متعال رسالت را آنجا داد، یعنی او را مأمور ابلاغِ اسلام قرار داد، بیت پیغمبراکرم موضع رسالت است، جایی است که رسالت و نبوت و مأموریت تبلیغ و ابلاغ را به پیغمبراکرم که در آن بیت بود داد.[2]
«وَ مُخْتَلَفَ الْمَلَائِکَةِ» این‌ها مربوط به یک بیتی هستند که ملائکه به آنجا رفت و آمد می‌کردند.[3] این چهار-پنج جمله تعظیم و بزرگداشت بیت نبوت است، چون هر چه بزرگتر باشد، این‌ها سایه‌اشان گسترده‌تر می‌شود. این بیت نبوت یکی از امتیازاتش این است که ملائکه در آنجا رفت و آمد می‌کردند، جبرئیل می‌آمد می‌رفت،[4] آیه نازل می‌کرد، پیغام از خدای متعال می‌رساند.[5]
«وَ مَهْبِطَ الْوَحْیِ» وحی آنجا نازل می‌شد،[6] این بیت نبوت این امتیازات را دارد که ما منسوب به آنجا هستیم، مربوط به آنجا هستیم، و دیگران این امتیاز را ندارند.
«وَ مَعْدِنَ الرَّحْمَةِ» بیت نبوت معدن رحمت است، رحمت پروردگار متعال تکوینش و تشریعش آنجا نازل شده است. اگر پیغمبراکرم نبود و حضرات معصومین نبودند اصلا کل جریان را خدا خلق نمی‌کرد.[7] همه این‌ها مقدم بودند که آن‌ها پیدا شوند تا بتوانند مربّی و معلم از برای همه انسان‌ها باشند. بنابراین چنین رحمتی را پروردگار متعال داده به آنجا به برکت آنجا، هم رحمت تکوینی و هم کسب و جلب سعادت دنیایی و اُخروی آنجا نازل شد و از آنجا هم منتشر شد، هم رحمت تکوینی و هم رحمت تشریعی هر دو از آنجا نشأت گرفته.
«وَ خُزَّانَ الْعِلْمِ» خُب حضرات معصومین خزینه علم الهی هستند، خدای متعال به این‌ها و به دل این‌ها آن مقدار علمی که لازمهی امامت و پیشوایی و ولایت است ریخته و به این‌ها مرحمت فرموده، و به دیگری این را نداده است، چون دیگری این سِمت را ندارند.
«وَ مُنْتَهَى الْحِلْم» خُب آدمی که با همه انسان‌ها کار دارد و مأمور است با آن‌ها ارتباط برقرار کند و هدایتشان کند؛ فکرشان را، اعمالشان را، اخلاقشان را اصلاح کند، با این آدم‌های جاهل نادان قهراً مشکلات پیش می‌آید دیگر. خدا به اندازه‌ای که اینهمه مشکلات متوجه آن‌هاست به این‌ها حلم داده است، خودشان را ضبط می‌کنند، از کوره در نمی‌روند، لذا مصیبت‌های سنگین پیشآمد کرد تحمل کردند، از کوره در نرفتند، نهایت درجه حلم را خدا به این‌ها داده است، هیچ کسی به این اندازه ندارد.
« وَ أُصُولَ الْکَرَمِ» ریشه و اصول کرم و بزرگواری را خدا به این‌ها داده است، بزرگوار هستند، از آدمی که ظلم کرده می‌گذرند، از آدمی که اهانت کرده می‌گذرند، از دشمن می‌گذرند، بزرگواری ریشه‌اش اینجاست، لذا دیدیم در طول زندگی چه کارها کرده‌اند، بزرگواری در پوشش خیلی کارها از این ظاهر شد که احدی نتوانسته چنین کاری انجام بدهد که اصول و ریشه‌های بزرگواری را در خودش متجلّی کند.
«وَ قَادَةَ الْأُمَمِ» خدا این‌ها را رهبر امت‌ها قرار داده، هر کجا قومی است، قبیله‌ای است، امتی است، این‌ها باید این‌ها را به خدا دعوت کنند و اسلام را یادشان بدهند، هم با زبان و هم با عمل، دیگری سِمت قیادت و رهبری نسبت به انسان‌ها را ندارد و خدا به کسی جز این‌ها نداده است.
«وَ أَوْلِیَاءَ النِّعَمِ» همه نعمت‌هایی که به مردم می‌رسد، نعمت مادی و نعمت تشریعی به برکت این‌هاست. چون دیدیم خلقت عالم به این منظور بود که این‌ها ظاهر شوند، دین را هم که تشریع است خدا به این‌ها داد و از این‌ها منتشر شد و می‌شود.
بنابراین این‌ها اولیاء نعمت‌های مادی و معنوی و نعمت‌های تکوینی و تشریعی هستند. همه انسان‌ها مدیون این مسأله هستند که به برکت این‌ها بوجود آمده‌اند، خدا به این‌ها هستی داده که اگر این نبود خودِ این‌ها کافی نبود که خدا اینهمه تشکیلات را برای این‌ها خلق کند. یک جوری خلق کرده که این‌ها از درون آن بیایند بیرون تا پیغمبر و امام بشوند از برای مابقی.
«وَ دَعَائِمَ الْأَخْیَارِ» ستون آدم‌های خوب هم این‌ها هستند، هر کجا آدم خوب خیّر بافضیلت پیدا شود از این‌ها گرفته است، چون دیگران که خیر و فضیلتی ندارند که. آن‌هایی که منحرف هستند از حضرات معصومین خیر و فضلیتی ندارند، چون از این‌ها نگرفته‌اند چیزی دستشان نیست. آن‌هایی که خوب هستند و با فضیلت حتماً از این‌ها گرفته‌اند، و اصل آن‌ها این است، این‌ها هستند.
«وَ سَاسَةَ الْعِبَادِ» از طرف خدا این‌ها مأمور هستند که بنده‌های خدا را این‌ها اداره کنند، سیاستگذار باید این‌ها باشند.
جامعه انسانی مسائلی دارد که حتما برایش پیش می‌آید ، زندگی مادی دارد جنگ دارد صلح دارد، اختلاف پیش می‌آید دشمنی پیش می‌آید، آدمکشی دزدی زنا همه این‌ها در جامعه هست دیگر، سیاستگذار اصلاح همه این‌ها، این‌ها هستند، یعنی این‌ها باید در رأس قرار بگیرند راجع به جنگ حرف بزنند، راجع به صلح حرف بزنند، راجع به اعدام صحبت کنند، راجع به تعزیرات و شلاق صحبت کنند، راجع به اداره مملکت از نظر بودجه و مالیات صحبت کنند، همه این‌ها مربوط به این‌هاست. دیگران خدا چنین قدرت سیاستگذاری را به آن‌ها نداده است، لذا حق ندارند. سیاست بندگان خدا و اداره سیاسی جامعه هم در اختیار این‌هاست. این‌ها بلد هستند چگونه جامعه اداره کنند که هم زندگی مادی تأمین شود و هم انسان‌ها رو به ترقّی و تکامل بروند.
شکم خالی نیست، کمونیست‌ها هم شکم را اداره می‌کنند، شکم خالی نه، خدا انسان را خلق نکرد که شکم خالی‌اش اداره شود، انسان خلق کرده، شکم حیوان هم پر می‌شود. بنابراین انسان هم باید نیاز مادی‌اش تأمین شود و هم نیاز روحی و عقلی‌اش تأمین شود، این فقط هنر این‌هاست. دیگران خیلی خیلی مرد باشند کار بدهند و نان، دیگر از این بیشتر نمی‌توانند، اگر بتوانند. اما راهی خدا یاد داده به این‌ها، هم نان تأمین می‌شود و هم در خط ترقّی و تکامل می‌افتاد انسان، انسان زندگی می‌کند نه حیوان. الآن زندگی خیلی از غربی‌ها، خیلی از شرقی‌ها، زندگی حیوانی است، تلاش فقط برای پر کردن شکم است، لباس یا مسکن است بله. این انسان نیست حیوان است، انسان چون عقل دارد نیازهای عقلی‌اش هم باید تأمین شود، نیاز عقلی‌اش با دستورات خدای متعال تأمین می‌شود که این‌ها بلد هستند.
امیدواریم پروردگار متعال ما را پیرو ولایت قرار بدهد انشاءالله، توفیق تعبد و امتثال اوامر و نواهی حضرات معصومین را که ما را وارد صراط مستقیم بندگی خدا می‌کند بیش از پیش انشاءالله مراعات کنیم. نثار روح مطهر امیرالمؤمنین و همه حضرات معصومین و شهدای خط ولایت و امام شهدا سه صلوات ختم کنید.
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
درس اخلاق عالم ربانی حضرت آیت الله خوشوقت ره برگزار شده در مسجد امام حسن مجتبی علیه السلام
[1]. من لا یحضره الفقیه، ج2، ص609
[2]. یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ (مائده، 67)
[3]. عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ لَمَّا تُوُفِّیَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَزَّتْهُمُ الْمَلَائِکَةُ یَسْمَعُونَ الْحِسَّ وَ لَا یَرَوْنَ الشَّخْصَ فَقَالُوا السَّلَامُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ إِنَّ فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَزَاءً مِنْ کُلِّ مُصِیبَةٍ وَ خَلَفاً مِنْ کُلِّ هَالِکٍ فَبِاللَّهِ فَثِقُوا فَإِیَّاهُ فَارْجُوا فَإِنَّمَا الْمَحْرُومُ مَنْ حُرِمَ الثَّوَابَ وَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُه (مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد، ص119)
[4]. نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمینُ (شعراء، 193)
[5]. قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّکَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ الَّذینَ آمَنُوا وَ هُدىً وَ بُشْرى لِلْمُسْلِمینَ (نحل،102)
[6]. فَتَعالَى اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضى إِلَیْکَ وَحْیُهُ وَ قُلْ رَبِّ زِدْنی عِلْماً (طه، 114) قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّکَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ الَّذینَ آمَنُوا وَ هُدىً وَ بُشْرى لِلْمُسْلِمینَ (نحل،102)
[7]. ...قَالَ لِلْخَلِیلِ ع أَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ وَ قَالَ لِلْحَبِیبِ آمَنَ الرَّسُولُ قَالَ الْخَلِیلُ فَإِنَّهُمْ عَدُوٌّ لِی وَ قِیلَ لِلْحَبِیبِ ص لَوْلَاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلَاکَ... . (بحارالأنوار، ج16، ص406)